Bitwa pod Frankopolem i Skrzeszewem 18-19.08.1920

Bitwapod Frankopolem i Skrzeszewem  rozegrała się w dniach 18 – 19.08.1920 roku w czasie wojny obronnej z Rosją Radziecką. Jazda Ochotnicza mjr Feliksa Jaworskiego stanęła na drodze pobitej i wycofującej się konnej armii Budionnego.

Bitwa.

Zwycięska kontrofensywa wojsk polskich w sierpniu 1920 r. miała także znaczący podlaski epizod w postaci bitwy polskich ułanów pod Skrzeszewem i Frankopolem nad Bugiem. Tu w dniu 19 sierpnia 1920 r. polscy żołnierze przecięli drogę odwrotu bolszewikom. W boju zginęło ok. 40 ułanów, w większości ochotników. 

Bitwa pod Skrzeszewem i Frankopolem była fragmentem polskiej kontrofensywy znad Wieprza na tyły wojsk rosyjskich atakujących Warszawę. Wśród polskich jednostek znalazła się Grupa Jazdy Ochotniczejmjr. Feliksa Jaworskiego powstała w sposób improwizowany w lecie 1920 r. Podstawowy trzon składał się z ochotników z Lubelskiego i Siedleckiego, do szeregów wstępowali masowo nawet gimnazjaliści.

Siły polskie.

Ułani Jaworskiego (ok. 500 kawalerzystów), wyruszyli do walki 16 sierpnia 1920 r. spod Kocka. Po drodze opanowali Radzyń i Międzyrzec, a 18 sierpnia Mordy i Łosice. Tu otrzymano rozkaz prowadzenia dalej forsownego pościgu, aby przeszkodzić nieprzyjacielowi w przeprawie przez Bug.

Przebieg.

Wieczorem 18 sierpnia mjr Jaworski w Mordach zdecydował się na natychmiastowy atak na odległe o blisko 30 km cele nad Bugiem, tj. most we Frankopolu i pobliski Skrzeszew. Atakowano w dwóch oddzielnych kolumnach. Główny szwadron dowodzony przez samego Jaworskiego doszedł do mostu już w ciemnościach nocy. W brawurowym ataku ułani opanowali most oraz  przydrożny folwark we Frankopolu. Przez kilka godzin nocnych ułani bronili przeprawy, podejmowali nawet nocne kontrataki w szyku konnym. Ponieważ napływały kolejne liczne kolumny sowieckie, Polacy musieli się w końcu cofnąć na południe, cały czas ostrzeliwując Rosjan uciekających szosą na most.

Druga kolumna ułanów zaatakowała o świcie Skrzeszew od południa. Ostrzeżeni bolszewicy użyli artylerii, ułani musieli się wycofać. Tymczasem szwadron por. Aleksandra  Piotraszewskiego operujący samodzielnie od wschodu wsi zaatakował zaskoczonych Rosjan od ich odsłoniętego lewego skrzydła i opanował błyskawicznie centrum wsi. Wzięto ogromne ilości jeńców i sprzętu wojskowego. W obliczu nadejścia kolejnych kolumn sowieckich siły polskie musiały się następnie wycofać ze wsi w kierunku wschodnim.

Po ewakuacji Skrzeszewa dowództwo polskie szybko uporządkowało swe szeregi. Wobec zauważenia powstania przerwy w kolumnach rosyjskich ok. godz. 14 przeprowadzono kolejny atak. Natarcie okazało się skuteczne, po raz kolejny opanowano wieś. Polacy, mając w swych szeregach kilku dawnych artylerzystów, uruchomili zdobyte armaty i zaczęli ostrzeliwać przeprawę na Bugu. Użycie artylerii przeważyło. Nieprzyjaciel, uważając że nadeszły nowe oddziały regularnego wojska polskiego z artylerią, podpalił most i wycofał się na wschodni brzeg mostu na Drohiczyn.

Po bitwie.

Bitwa, pełna dramatycznych nawrotów, zakończyła się błyskotliwym zwycięstwem polskich ułanów, przeprawa mostowa na wschód została zamknięta dla Rosjan. Sąsiednia 1 Dywizja Piechoty opanowała w tym czasie Drohiczyn. Polacy w pościgu szybko ruszyli dalej na Białystok.

Straty.

Straty ułanów były jednak poważne,  blisko 1/5 stanu Grupy poległo bądź zostało  rannych. Wśród poległych był 16-letni ułan Stefan Laśkiewicz, uczeń lubelskiego gimnazjum.

Pamięć.

W Skrzeszewie kwatery żołnierskie poległych żołnierzy zostały urządzone na cmentarzu parafialnym. W 1935 r. postawiono w Skrzeszewie pamiątkowy pomnik ku czci ułanów, pomnik szczęśliwie ocalał do dziś.

 Oprac. Bogusław Niemirka

Powrót na stronę główną: https://19pulkulanow.opole.pl/