Płk Zbigniew Brochwicz-Lewiński
Zbigniew Wincenty Brochwicz – Lewiński – urodził się w Kielcach 16 XII 1877 r. Był wyznania ewangelicko – reformowanego. Ojciec – Marceli był chirurgiem, matka – Aleksandra z domu Szymkiewicz. Żonaty, miał dwójkę dzieci: Zbigniewa ur. 4 IX 1904 r. i Annę Malwinę 22 V 1926 r.
Egzamin dojrzałości zdał w gimnazjum klasycznym w Warszawie. Studia wyższe ukończył na Wydziale Architektury Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu. Znał języki: niemiecki, francuski
i rosyjski.
Od 1 XII 1895 – 1 XII 1896 r. służył w wojsku rosyjskim, w Pułku Izmajłowskim w Petersburgu jako jednoroczny ochotnik. W 1896 roku ukończył Szkołę Sztabu Generalnego w Warszawie. W 1904 r. po wybuchu wojny rosyjsko – japońskiej Brochwicz – Lewiński nie chcąc zostać wcielonym do wojska rosyjskiego, uciekł do Galicji i osiadł we Lwowie. Tam założył własne przedsiębiorstwo i w krótkim czasie stał się jednym z najlepszych architektów miasta. Jednak jego coraz bardziej interesowała polityka. W 1912 r. wstąpił do Drużyn Sokolich a w 1914 r., krótko przed wybuchem wojny do Związku Strzeleckiego.
8 VI 1914 r. został przydzielony do 1 Pułku Ułanów
i na różnych stanowiskach jako: zastępca dowódcy plutonu, dowódca plutonu, oficer gospodarczy pułku, oficer 4 szwadronu, adiutant pułku, dowódca 4 szwadronu, służył w nim do końca jego istnienia tj. do 15 II 1918 r. Podczas służby, 1 III 1915 r. został mianowany chorążym a 18 VII 1915 r. podporucznikiem. 2 XI 1918 r. jako porucznik objął stanowisko dowódcy powiatu zamojskiego a od 10 listopada pracował jako oficer do szeregu poleceń przy dowództwie Okręgu Zamojskiego. 13 I 1919 r. został czasowo przydzielony do Szwadronu rtm. Jaworskiego jako jego zastępca. 9 III 1919 r. dostał przydział do 1 Pułku Szwoleżerów
i był dowódcą odcinka południowego grupy operacyjnej gen. Babjańskiego.
1 XII 1919 r. otrzymał stopień rotmistrza.
18 V 1920 r. został przeniesiony do Sztabu Dywizji Jazdy gen. Romera, następnie do grupy gen. Kornickiego a później do grupy gen. Sawickiego. 24 VII 1920 r. został przeniesiony na stanowisko zastępcy dowódcy 9 Pułku Ułanów, z którym uczestniczył w walkach przeciwko 16 armii konnej Budionnego na Kresach Wschodnich. W trakcie walk został awansowany na majora i 15 VIII 1920 r. mianowany dowódcą 12 Pułku Ułanów Podolskich. Ciężko ranny w brzuch i pierś w bitwie pod Żółtańcami 19 VIII 1920 r., został przewieziony do szpitala we Lwowie. 11 XI 1920 r. został odkomenderowany do Szkoły Sztabu Generalnego jako słuchacz a 1 I 1921 r. do Wyższej Szkoły Wojennej, po ukończeniu której otrzymał dyplom oficera Sztabu Generalnego. 5 X 1921 r. objął stanowisko oficera Sztabu w Inspektoracie Jazdy Nr 2 w Warszawie. 9 V 1922 r. otrzymał awans na podpułkownika Sztabu Generalnego.
Dowódca 19 pułku ułanów wołyńskich w Ostrogu nad Horyniem.
31 X 1922 r. objął dowództwo 19 Pułku Ułanów i podczas służby uzyskał stopień pułkownika Sztabu Generalnego. Pułkiem dowodził przez pięć lat do 6 X 1927 r.,
i wprowadził wiele korzystnych zmian i ulepszeń. Zbudował nowe koszary, pawilon oficerski, kasyno oraz podniósł poziom pułku. Między dowódcą a podkomendnymi panowały koleżeńskie stosunki. W czasie, gdy pełnił funkcję Dowódcy Pułku Pułk otrzymał sztandar z rąk Marszałka Piłsudskiego.
7 X 1927 r. otrzymał przydział do Departamentu Kawalerii Ministerstwa Spraw Wojskowych
na stanowisko zastępcy Szefa Departamentu Kawalerii. Po sześciu latach został przeniesiony do Generalnego Inspektoratu Sił Zbrojnych, gdzie razem z płk. Glabiszem i płk. Strzeleckim pracował w Biurze Marszałka. Ta trójka była potocznie określana przez przyjaciół mianem „Trzech Muszkieterów”. Po śmierci Marszałka przeszedł pod bezpośrednią komendę gen. Rydza – Śmigłego.
Na zdjęciu od lewej: Wieniawa, Śmigły i Brochwicz-Lewiński
Z nim i z całym Sztabem we wrześniu 1939 r. przekroczył granice Rumunii. Po krótkim okresie internowania w obozie w Craiova, zbiegł i udał się do Francji. Tam został mianowany Komendantem Centrum Wyszkolenia Oficerów w Ancenis koło Angers. Po kapitulacji Francji Brochwicz – Lewiński z rodziną ewakuował się do Wielkiej Brytanii. Tam został skierowany do Glasgow i objął stanowisko Opiekuna Rodzin Wojskowych. Po zakończeniu wojny osiadł na stałe z rodziną w Szkocji i powrócił do sztuk pięknych. Jego obrazy – akwarele – wystawiane były nawet w Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych. Zmarł 19 XII 1951 r. w Glasgow i tam został pochowany.
Płk Zbigniew Brochwicz-Lewiński posiadał następujące odznaczenia: Virtuti Militari klasy V, Krzyż Walecznych – czterokrotnie, Krzyż Polonia Restituta, Krzyż Niepodległości, Krzyż Legion d’Houneur, Rumuński Order na wstędze, odznaki pułkowe: 9, 12 i 19 Pułku Ułanów oraz odznakę 1 Brygady ”Za wierną służbę”.
Wybrane projekty architektoniczne
- Własna kamienica przy Hwardyjśkiej 8 (Kadecka, do 1938 Polskiej Organizacji Wojskowej) /1906–1907/;
- Kamienica Emila Weckslera przy ulicy Tarasa Szewczenki 27 (Akademicka) mieszczący w latach 1909–1939 kawiarnię „Szkocką” /1908–1909/;
- Należąca do Bronisława Dembickiego kamienica przy ulicy Kalecza Hora 11 (Kalecza Góra) /1909–1910/;
- Kamienica przy ulicy Petra Doroszenki 77 (Sykstuska, od 1938 – Obrońców Lwowa), projekt wspólny z Józefem Piątkowskim)
/1910–1911/; 
- Budynek lwowskiej dyrekcji kolei przy ulicy Nikołaja Gogola 1 róg Czynu Listopadowego (narożnik Zygmuntowskiej i Adama Mickiewicza).
Powrót na stronę główną: https://19pulkulanow.opole.pl/
Nasza strona na Facebooku: https://www.facebook.com/19-Pu%C5%82k-U%C5%82an%C3%B3w-Wo%C5%82y%C5%84skich-Opole-1411814709031997